Καθυστέρηση λόγου και ειδική αντιμετώπιση

Η καθυστέρηση της ομιλίας ανησυχεί πολύ συχνά τόσο τους γονείς όσο και τους ειδικούς. Η ανησυχία αυτή υπάρχει, διότι πολλά αναπτυξιακά προβλήματα συνοδεύουν την καθυστέρηση της ομιλίας ενός παιδιού. Είναι πολύ σημαντική η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία των δυσκολιών, γιατί μπορεί να επηρεάσουν μετέπειτα την κοινωνική, μαθησιακή και συναισθηματική ζωή του παιδιού.

Πότε λέμε πως έχει καθυστέρηση λόγου;

Για να πούμε πως ένα παιδί έχει καθυστέρηση λόγου πρέπει να γνωρίζουμε τα φυσιολογικά στάδια ανάπτυξης ενός παιδιού. Δηλαδή τι θα έπρεπε να κάνει και να λέει ένα παιδί σε κάθε ηλικία και τι αυτό κάνει. Όταν μιλάμε για καθυστέρηση της ομιλίας, αναφερόμαστε σε παιδiιά πρώιμης ηλικίας στα οποία οι γλωσσικές δεξιότητες της ομιλίας έχουν καθυστερήσει. Ενώ το παιδί μεγαλώνει, η γλωσσική του εξέλιξη δεν συμβαδίζει πάντα με την βιολογική του ωρίμανση από άγνωστα αίτια ή συχνά αποτέλεσμα γνωστής αιτιολογίας όπως διάφορες διαταραχές. Τέλος σημαντικό είναι να ελέγχουμε αν το παιδί μας κατανοεί και αν μας μιμείται, τα στάδια αυτά προηγούνται της λεκτικής ανάπτυξης.

Επιστημονικές μελέτες συσχετίζουν τις μαθησιακές δυσκολίες με την καθυστέρηση του λόγου και τις διαταραχές λόγου. Στη συνέχεια οι μαθησιακές δυσκολίες επηρεάζουν την κοινωνική και συναισθηματική ζωή του παιδιού. Η έγκαιρη διάγνωση και η πρώιμη παρέμβαση είναι πολύ σημαντική, επίσης η καθυστέρηση λόγου είναι ένα βασικό σύμπτωμα που το συναντάμε σε πολλές άλλες σοβαρές διαταραχές της παιδικής ηλικίας.

Ποιές είναι οι προειδοποιητικές ενδείξεις για την καθυστέρηση του λόγου;

                                   Τι θα πρέπει να λέει; Πότε ανησυχούμε;

13-18 μηνών, χρησιμοποιεί πρότυπο επιτονισμό ενηλίκων και παράγει ακατανόητο λόγο	13-18 μηνών, αν το παιδί δεν λέει «μαμά - μπαμπά» αναφερόμενο στο σωστό πρόσωπο με νόημα
13-18 μηνών, έχει ένα εκφραστικό λεξιλόγιο από 3 έως 20 ή περισσότερες λέξεις (κυρίως ουσιαστικά)	13-18 μηνών, αν παίζει με μονότονο, επαναλαμβανόμενο τρόπο χωρίς να προσποιείται π.χ ότι μιλάει στο τηλέφωνο.
19 -24 μηνών, χρησιμοποιεί λεξιλόγιο 50 έως 100 ή και περισσότερες λέξεις, αρχίζει να συνδυάζει ουσιαστικά με ρήματα	19-24 μηνών, αν  το παιδί δεν φλυαρεί με λέξεις και χρησιμοποιεί μόνο το "μαμά- μπαμπά"
19-24 μηνών, είναι 25-50% κατανοητός προς τους ξένους	21-24 μηνών, δεν έχει αναπτύξει τουλάχιστον 10 λεξούλες και δεν γνωρίζει το όνομα του
2-3 ετών, ο λόγος είναι καταληπτός 70%.	2-3 ετών, όταν ο λόγος του είναι ακατάληπτος προς τους ξένους
2-3 ετών, κάνει ερωτήσεις με 1 ή 2 λέξεις και χρησιμοποιεί φράσεις με 3-4 λέξεις.	2-3 ετών, όταν δεν κάνει ερωτήσεις όπως «που μπαμπά;»

Ποια είναι τα πιθανά αίτια και οι παράγοντες για την καθυστέρηση λόγου;

Οι αιτίες μιας καθυστέρησης μπορεί να οφείλονται αφενός στο κοινωνικό περιβάλλον, μέσα στο οποίο ζει και αναπτύσσεται το παιδί και αφετέρου σε βιογενετικούς παράγοντες. Προβλήματα στη γλωσσική εξέλιξη μπορεί να προκαλέσουν:

Κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες

Τα πρώτα γλωσσικά ερεθίσματα το παιδί τα παίρνει από το οικογενειακό περιβάλλον, όταν το περιβάλλον αυτό είναι φτωχό σε ερεθίσματα το παιδί θα πάρει πολύ λίγα γλωσσικά πρότυπα. Παραδείγματα όπως παιδιά που μεγαλώνουν με ηλικιωμένους ή αλλοδαπές νταντάδες οι οποίες δεν γνωρίζουν τη μητρική γλώσσα του παιδιού ή δεν την χρησιμοποιούν σωστά συντακτικά και έχουν ελάχιστη γλωσσική επικοινωνία, η κακή διαπαιδαγώγηση, η υπερπροστασία ή η αμέλεια συμβάλουν αρνητικά στην γλωσσική εξέλιξη του παιδιού. Ακόμα, παρατηρείται πως παιδιά με διγλωσσία ή παιδιά με συχνές ωτίτιδες στα πρώτο έτος της ηλικίας τους μπορεί να καθυστερήσουν στην ομιλία τους.

Γενετικοί παράγοντες - διαταραχές

Η καθυστέρηση της ομιλίας μπορεί να οφείλεται και να συνδέεται με διάφορες διαταραχές όπως:

§                     Νοητική υστέρηση

§                     Απώλεια ακοής

§                     Αυτισμός

§                     Εγκεφαλική παράλυση

§                     Επιλεκτική αλαλία

§                     Καθυστέρηση ωρίμανσης (αναπτυξιακή καθυστέρηση ομιλίας)

§                     Εκφραστική διαταραχή γλώσσας (αναπτυξιακή εκφραστική αφασία)

Είναι καθυστέρηση ομιλίας ή κάτι άλλο - Γιατί πρέπει να επισκεφτώ έναν ειδικό

Είναι καθυστέρηση λόγου ή η καθυστέρηση λόγου οφείλεται σε κάποια διαταραχή; Είναι πολύ σημαντικό να προσδιορίσουμε που οφείλεται η καθυστέρηση της ομιλίας. Όταν τα αίτια της καθυστέρησης οφείλονται σε κοινωνικούς – περιβαλλοντικούς παράγοντες, τότε είναι ευκολότερο να εντοπιστούν και κατ’ επέκταση να αντιμετωπιστούν. Όταν όμως, η αιτία είναι δυσδιάκριτη τότε θα πρέπει να ζητήσουμε την βοήθεια κάποιου Αναπτυξιακού Κέντρου. Με τη βοήθεια του ειδικού θα γίνει η αναπτυξιακή εκτίμηση μέσω αναπτυξιακού check up, θα εντοπιστούν τα ελλείμματα αν αυτά αφορούν μόνο την ομιλία και την επικοινωνιακή του δεξιότητα ή αν το παιδί αντιμετωπίζει καθυστέρηση στην γενικότερη ανάπτυξη και τις κινητικές του δεξιότητες. Αφού γίνει η διάγνωση - διαφοροδιάγνωση θα ακολουθήσει η εξατομικευμένη θεραπεία της λογοθεραπείας ή ολόκληρης της διεπιστημονικής ομάδας (Αναπτυξιολόγος, Εργοθεραπευτής, Λογοθεραπευτής, Ψυχολόγος).

Τι είναι η λογοθεραπεία;

Η λογοθεραπεία είναι η επιστήμη που ασχολείται με την πρόληψη, την αξιολόγηση, τη διάγνωση και την θεραπεία και τη μελέτη των διαταραχών της επικοινωνίας σε παιδιά και ενήλικες.

Πως γίνεται η λογοθεραπευτική αξιολόγηση;

Κατά την αξιολόγηση καταγράφονται οι ικανότητες ενός ατόμου. Αυτό μας βοηθά να καθορίσουμε εάν υπάρχει κάποια επικοινωνιακή διαταραχή, εάν υπάρχει το είδος της διαταραχής και το μέγεθός της. Ακόμα σε μια αξιολόγηση θα συγκεντρώσουμε πληροφορίες οι οποίες είναι απαραίτητες για να θέσουμε τους στόχους του θεραπευτικού προγράμματος. Η αξιολόγηση ποικίλει ανάλογα με τη διαταραχή.  Ο λογοθεραπευτής ξεκινάει την διαδικασία της αξιολόγησης με την συγκέντρωση όλων των απαραίτητων  πληροφοριών, παρατηρεί και καταγράφει συμπεριφορές καθόλη τη διάρκεια της αξιολόγησης. Αργότερα ακολουθεί η χορήγηση τεστ, αυτό μπορεί να είναι ένα επίσημο διαγνωστικό εργαλείο ή να είναι κάποια άτυπη μέτρηση. Οι τομείς που αξιολογούνται είναι η ομιλία - λόγος (κατανόηση - παραγωγή), η ροή, η φωνή (ένταση, σταθερότητα), η ακοή, η κατάποση και η μη λεκτική επικοινωνία. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα και σε συνδυασμό με την παρατήρηση και την συλλογή δεδομένων ο λογοθεραπευτής καθορίζει το είδος της διαταραχής και παίρνει αποφάσεις για την αποτελεσματικό πρόγραμμα παρέμβασης που θα ακολουθήσει.

Για την αποτελεσματικότερη διάγνωση και μετέπειτα την αντιμετώπιση του προβλήματος απαιτείται η συνεργασία του λογοθεραπευτή με μία διεπιστημονική ομάδα, όπως Αναπτυξιολόγος, Ψυχολόγος, Ειδικός παιδαγωγός, Νευρολόγος, Ω.Ρ.Λ, Εργοθεραπευτής, Παιδίατρος.

Ο λογοθεραπευτής καλείται να προσφέρει τις ειδικευμένες υπηρεσίες του σε άτομα με διαταραχές όπως:

§                     Αρθρωτικές – φωνολογικές διαταραχές

§                     Διαταραχές στη ροή της ομιλίας

§                     Ειδική γλωσσική διαταραχή

§                     Καθυστέρηση λόγου και ομιλίας

§                     Διαταραχές φωνής

§                     Βαρηκοΐα

§                     Διαταραχές κατάποσης

§                     Νοητική καθυστέρηση

§                     Διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές 

§                     Νευρολογικές διαταραχές

§                     Δυσαρθρίες κ.α

Πως αντιμετωπίζεται η διαταραχή μέσω της λογοθεραπείας;

Ο λογοθεραπευτής σύμφωνα με την αξιολόγηση - εκτίμηση που έχει πραγματοποιήσει, καθορίζει τους στόχους για την αντιμετώπιση του προβλήματος, θέτει μικρούς βραχυπρόθεσμους στόχους τους οποίους το άτομο, καλείται σταδιακά να κατακτήσει και τον τελικό μακροπρόθεσμο στόχο του, δηλαδή το υψηλότερο επίπεδο στο οποίο θα πρέπει το άτομο να φτάσει με την ολοκλήρωση της παρέμβασης.

Άρθρο του κ. Στέλιου Μαντούδη, Αναπτυξιακού Εργοθεραπευτή
Συνεργάτης Πανεπιστημίου Αθηνών
Επιστημονικά Υπεύθυνος των Αναπτυξιακών Κέντρων Mandou

Mε τη συνεργασία της κας Φωτεινής Μιχαηλίδου, Λογοθεραπεύτριας

http://e-child.gr/parents/item/122-speech-delay-and-special-considerations

Φωνή και Εφύγρανση

Έχει αποδειχτεί ότι η ξηροστομία και η ξηρότητα στην περιοχή του φάρυγγα και του λάρυγγα έχουν αρνητική επίδραση στη φώνηση, διότι αυξάνουν την πίεση και την τάση των φωνητικών χορδών προκειμένου να παραχθεί η φωνή.

Η μεγαλύτερη προσπάθεια για φώνηση σχετίζεται με φωνητική κόπωση η οποία με τη σειρά της σχετίζεται με δημιουργία παθολογίας στις φωνητικές χορδές.

Πέρα από τη λήψη άφθονων υγρών, τη φωνητική ανάπαυση, την ισορροπημένη δίαιτα με περιορισμό σε ζάχαρη, αλάτι και αλκοόλ (τα οποία ‘στεγνώνουν’τις φωνητικές χορδές), την αποφυγή καπνίσματος ή έκθεσης σε καπνό,

άλλες μέθοδοι προστασίας αποτελούν η ύγρανση του εισπνεόμενου αέρα και η ορθολογική χρήση των κλιματιστικών (τα οποία προκαλούν αφύγρανση του εισπνεόμενου αέρα και πηγή αλλεργιογόνων εάν δεν καθαρίζονται σωστά).

Σακχαρώδης Διαβήτης και Βαρηκοΐα

Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι γνωστό ότι προσβάλλει τα αγγεία των οφθαλμών, των νεφρών και του νευρικού ιστού και έτσι οδηγεί σε

διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια, νεφροπάθεια και νευροπάθεια.

Η επίδραση του σακχαρώδους στα αγγεία των οργάνων αυτών περιγράφεται με τον όρο ‘διαβητική μικροαγγειοπάθεια’ και συνδέεται με πολυάριθμες σημαντικές επιπλοκές του σακχαρώδους διαβήτη.

Υπάρχουν ενδείξεις πως παρόμοιες μεταβολές εκδηλώνονται και στο σύστημα της ακοής.

Συνοπτικά σε άτομα με σακχαλωδη διαβήτη λεχουν περιγραφεί ατροφία και εκφυλισμός των αισθητικών κυττάρων της ακοής,

απώλεια νευρικών κυττάρων του νεύρου της ακοής,

αρτηριοσκληρυντικές αλλοιώσεις – στένωση και απόφραξη μικρών αγγείων του κοχλία

και κυτταρικές βλάβες από την αύξηση των αντιδραστικών ειδών οξυγόνου λόγω υπεργλυκαιμίας.

Χρειάζονται περισσότερες μελέτες στο μέλλον ώστε να διαλευκανθεί ο βαθμός συμβολής του σακχαρώδους διαβήτη στην ανάπτυξη των αλλοιώσεων αυτών για να δημιουργηθούν κατευθυντήριες οδηγίες πρόληψης και αντιμετώπισης.

Η Αμυγδαλεκτομή ως Λύση για την Βελτίωση της Ποιότητας Ζωής των Παιδιών με συχνές Λοιμώξεις

Μελέτες έχουν παρουσιάσει σημαντική βελτίωση στην ποιότητα ζωής μόνο σε εκείνα τα παιδιά που εμφανίζουν συχνά επεισόδια με έντονη συμπτωματολογία. Αντίθετα σε περιπτώσεις που η συμπτωματολογία είναι μέτριας ή μικρής έντασης το όφελος είναι περιορισμένο και η επέμβαση δεν είναι αποδοτική.

Επιπλέον εμφανίζεται διαφορά μεταξύ του βαθμού ικανοποίησης γονέων και παιδιών σχετικά με την αποτελεσματικότητα της εγχείρησης

και του βαθμού ικανοποίησης των θεραπόντων Ιατρών,

Το γεγονός αυτό οφείλεται στο ότι οι μελέτες βασίζονται στα κριτήρια που οι ίδιοι Ιατροί θεωρούν σημαντικά ενώ δεν υπάρχουν μελέτες που να λαμβάνουν υπόψιν τις απόψεις των ίδιων των ασθενών.

Σε γενικές γραμμές η αμυγδαλεκτομή σχετίζεται με υποχώρηση υπάρχοντος ροχαλητού, υπνικής άπνοιας, διαταραχών ύπνου, θορυβώδους αναπνοής,

ελάττωση του αριθμού των ιατρικών επισκέψεων και της ανάγκης αντιβιωτικών εξαιτίας λοιμώξεων του λαιμού,

βελτίωση της σίτισης και αύξηση σωματικού βάρους.

Συμπεράσματα από Μακροχρόνια Χρήση Κοχλιακών Εμφωτευμάτων στους Ηλικιωμένους

Η βαρηκοΐα στους ηλικιωμένους επηρεάζει την επικοινωνία και συμβάλλει στον κοινωνικό αποκλεισμό. Ενώ συνδέεται με ελάττωση της εγκεφαλικής γνωσιακής λειτουργίας και αύξηση των πιθανοτήτων εκδήλωσης άνοιας.

Τα ακουστικά βοηθήματα βοηθούν σε μετρίου εως σοβαρού βαθμού βαρηκοΐες ενώ πολύ σοβαρού βαθμού αντιμετωπίζονται καλύτερα με κοχλιακό εμφύτευμα.

Η ηλικία εμφύτευσης έχει σημαντικό ρόλο στην προσαρμογή και τη διατήρηση της χρήσης του εμφυτεύματος, όσο νεώτερο είναι το άτομο τόσο καλύτερα είναι τα αποτελέσματα και η συμμόρφωση στη χρήση.

Η μεγαλύτερη ηλικία του ατόμου επιδρά στην πλαστικότητα του νευρικού συστήματος της ακοής και τη δυνατότητα εξέλιξης της επεξεργασίας των διαφορετικών ακουστικών ερεθισμάτων που προέρχονται από το κοχλιακό εμφύτευμα.

Νευρίτιδα και Λαβυρινθίτιδα του Συστήματος Ισορροπίας

Πολύ συχνό αίτιο αιφνίδιας εκδήλωσης ιλίγγου που οφείλεται σε ιογενή λοίμωξη του νεύρου της ισορροπίας κυρίως από τον ιό του απλού έρπητα – Herpes Simplex Virus,

ενοχοποιούνται όμως και άλλοι ιοί όπως ο αδενοϊός, ο εντεροϊός, οι ιοί Epstein – Barr και Κυταρομεγαλοϊός, ο coxsackie, ο Έρπητας Ζωστήρας, ο ιός της Ανεμοβλογιάς και της Ιλαράς, ο Ρεοϊός – κοινού κρυολογήματος και ορισμένα είδη των ιών της Γρίπης και της Παρωτίτιδας.

Στην οξεία μορφή της φλεγμονής εμφανίζεται αιφνίδια έναρξη ιλίγγου σε περίοδο λεπτών εως ωρών.

Τυπικά εκδηλώνεται με αίσθημα περιστροφής, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις υπάρχει αίσθημα επικείμενης πτώσης, κεκλιμένου επιπέδου ή ταλάντευσης μπρός – πίσω ή από πλάι σε πλάι.

Δεν έχει καμία σημασία εαν το αίσθημα περιστροφής αφορά το ίδιο το άτομο ή το περιβάλλον του.

Υπάρχει αδυναμία βάδισης όχι λόγω δυσυνέργειας κινήσεων αλλά εξαιτίας προβλημάτων ισορροπίας. Δεν υπάρχει μυϊκή αδυναμία ή άλλα νευρολογικά ευρήματα, ούτε στοιχεία καρδιακής διαταραχής.

Στην αρχική φάση ο ίλιγγος είναι συνεχής ανεξάρτητα της θέσης του σώματος και η οποιαδήποτε γρήγορη μετακίνηση επιδεινώνει τα συμπτώματα.

Μετά από περίοδο ωρών – ημερών ο ίλιγγος υποχωρεί σε κατάσταση ηρεμίας αλλά τα συμπτώματα υποτροπιάζουν με αιφνίδιες γρήγορες κινήσεις και αυτό μπορεί να παραμείνει για αρκετές ημέρες – εβδομάδες ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις δια παντός.

Στην οξεία φάση ο ασθενής υιοθετεί τη στάση που του προκαλεί τα λιγότερα ενοχλήματα, συνήθως ύπτια θέση και σε πλήρη ακινησία, σε σκοτεινό περιβάλλον. Υπάρχει ναυτία, έμετοι και ερυγές και ενίοτε διάρροια ή τάση προς αφόδευση. Πολλοί κουλουριάζονται στο μπάνιο ή κρατούν στην αγκαλιά τους κάποιο δοχείο για τον έμετο. Επίσης υπάρχει έντονη εφίδρωση και η όραση περιγράφεται ‘σαν σε ομίχλη’ με δυσκολία εστίασης βλέμματος.

Δεν υπάρχουν προβλήματα κατάποσης ή ελαττωμένη αισθητικότητα σε πρόσωπο χέρια ή πόδια, δεν υπάρχει διπλωπία, οι οφθαλμικές είναι συγχρονισμένες, και δεν υπάρχει αιφνίδια απώλεια όρασης και ασαφείς αδέξιες κινήσεις άκρων.

Αντιμετώπιση

Η αποκατάσταση είναι αυτόματη, συνήθως εντός 5 ημερών, επιταχύνεται όμως με στεροειδή.

Η λειτουργία του συστήματος ισορροπίας αποκαθίσταται σταδιακά σε διάστημα 12 μηνών με τη διαδικασία προσαρμογής στα νέα δεδομένα σε αυτό βοηθά η ειδική φυσιοθεραπεία με ασκήσεις για το σύστημα ισορροπίας.

Σε ένα μεγάλο ποσοστό, παραμένει για χρόνια το αίσθημα αστάθειας στις γρήγορες κινήσεις.

Υπάρχουν όλο και περισσότερες ενδείξεις ότι ο ιός του Απλού Έρπητα μπορεί να παραμείνει σε λανθάνουσα κατάσταση στο νεύρο της ισορροπίας και όταν ενεργοποιηθεί ξανά να προκαλέσει υποτροπή του ιλίγγου και ότι η χορήγηση αντιιικών μπορεί να εμποδίσει τις υποτροπές αλλά απαιτούνται περισσότερες μελέτες.

Κρανιοπροσωπική Κεφαλαλγία

Η κεφαλαλγία προκαλεί σημαντική ενόχληση στον ασθενή ενώ συχνά αποτελεί σύνθετο διαγνωστικό και θεραπευτικό πρόβλημα για τους ιατρούς.

Η παθοφυσιολογία της κεφαλαλγίας είναι πολυπαραγοντική.

Διαφορική Διάγνωση Κρανιοπροσωπικού Άλγους

Νευραλγίες	Κεντρικά Νευροπαθητικά Αίτια	Διάφορα Αίτια
Τριδύμου	Επώδυνη αναισθησία	Οδοντογενές
Γλωσσοφαρυγγικού	Μετά από εγκεφαλικό επεισόδιο – σύνδρομο θαλαμικού πόνου	Δυσλειτουργία κροταφογναθικής άρθρωσης
Ινιακή	Πολλαπλή σκλήρυνση	Έρπητας ζωστήρας
Σφηνοϋπερώιος	Ιδιοπαθής	Σύνδρομο Eagle – Μακριά βελονοειδής
Διάμεσου νεύρου		Ημικρανία
		Κροταφική αρτηρίτιδα
		Κακοήθεια

Αν και η κακοήθεια είναι εξαιρετικά σπάνιος αιτιολογικός παράγοντας κεφαλαλγίας, υπάρχουν συγκεκριμένα επώδυνα σύνδρομα λόγω πιεστικών φαινομένων, διήθησης ή αγγειακών βλαβών που προκαλούνται από τον αναπτυσσόμενο όγκο.

Ο χαρακτήρας του άλγους που συνδέεται με κακοήθεια είναι προοδευτικός και σε καμία περίπτωση δεν υπάρχει αυτόματη υποχώρηση των συμπτωμάτων.

Όγκοι Βάσεως Κρανίου και Νευρολογικά Σύνδρομα

Σύνδρομο κόγχου	Μετωπιαία κεφαλαλγία, διπλωπία, πρόπτωση οφθαλμού και διαταραχές απαγωγού νεύρου
Παραεφιππιακό σύνδρομο	Μετωπιαία κεφαλαλγία, διπλωπία, διαταραχές απαγωγού νεύρου
Σύνδρομο μέσου κρανιακού βόθρου	Άλγος και αιμωδίες προσώπου
Σύνδρομο σφαγιτιδικού βόθρου	Βράγχος φωνής, δυσφαγία, παράλυση κρανιακών νεύρων IX – XII
Σύνδρομο ινιακού κονδύλου	Μονόπλευρο άλγος ινιακής χώρας, ομόπλευρη παράλυση γλώσσας

Επιπλέον δύνανται να εκδηλωθούν συμπτώματα αδυναμίας μυών έκφρασης προσώπου.

Η καλλίτερη απεικονιστική μέθοδος για τη διερεύνηση του κρανιοπροσωπικού άλγους είναι η μαγνητική τομογραφία (MRI) εντούτοις σε ορισμένες περιπτώσεις έχει ένδειξη η αξονική τομογραφία (CT) και ο συνδυασμός Τομογραφίας Εκπομπής Ποζιτρονίων/Αξονικής Τομογραφίας (PET/CT).